Mənə xox gəlməyin...
21-05-2023 [09:41]
Aqşin YENİSEY
***
Demək, silaha sarılıb sovet hökuməti ilə döyüşən bir Azərbaycan bəyinin bioqrafiyasını oxuyuram. Bəy bolşeviklərlə ona görə döyüşmür ki, vətəni işğal təhlükəsi ilə qarşılaşıb, ona görə döyüşür ki, şəxsi mülkiyyətini itirmək qorxusu ilə üzləşib.
Ümumiyyətlə, Azərbaycanda bəylik institutu çar Rusiyasının xanlıqların yerində yaratdığı idarəetmə forması idi; rus çar xanları öldürüb, onların tabeliyində olan bəyləri qorumuşdu. Sovet Rusiyası bəyləri öldürüb onların tabeliyində olanlardan kolxoz sədrləri yaratdı. İdarəetmənin heç bir halda fəlsəfəsi dəyişmədi, xalqın belində şaqqıldayan qamçı, sadəcə, əldən-ələ ötürüldü. Xan, bəy və kolxoz sədri vətən və millət dedikdə mülkiyyətində olan ərazi və əhalini nəzərdə tuturdu. Milli dövlətçilik ideologiyası zəif olan xalqlar hələ də belə düşünürlər.
Mən alayı şeydən danışmaq istəyirdim. Demək, bu bəy mülkiyyətində olan kəndlərin birində yeniyetmə bir qıza aşiq olur. “Aşiq olur” sözünə aldanmayın, kişini otuz yaşından sonra “aşiq” edən şey incə qəlbi deyil, adının eşq əfsanələrində çəkilməsini istəməyən daha bazburutlu bir orqanıdır. Məcnun irfan fəlsəfəsinin Füzulinin dəlləkliyi ilə axtaladığı cahil idi; irfanın bəhrələndiyi vəhdəti-vücud praktikasında məcnunun erkək və dişisi olmur.
Nəsə, bu bəy qıza elçi göndərir, atası qızı verməkdən imtina edir. Daha sonra bəy nota göndərir: elə eləmə ki, adamlarımı göndərim qızı zorla gətirsinlər. Ata qorxub qızını özündən də yaşlı olan bəyə verir. Ümumiyyətlə, Şərqdə ən çox bakirə qızlar qorxu mühitinin qurbanı olurdular. Bunun kökü bakirə qızların tanrılara qurban edildiyi qədim dövrlərə gedib çıxır. Xəlifələrin, sultanların, şahların hərəmxanaları, əsasən, qorxuya qurban edilmiş qız-gəlinlərdən ibarət olurdu. Məsələn, bizim Nadir şah Qureyş qalasının üstünə gedəndə bölgə rəislərindən biri öz qızını ona hədiyyə edir. Nadir də qızı başqa bir adamına verir. Kişilərin növbə ilə bir-birinə ötürdüyü qız axırda dəli olur. İndiki dövr olsaydı barı feminist olardı.
Sözümün canı nədir səhərin gözü aşılmamış? Bu cür “Məşədi İbad və Gülnaz” olayı Qərbdə də yaşanır. Tez-tez mediada Qərbdə baş tutan hansısa məşhur, yaxud varlı bir qoca ilə gənc bir xanımın evlilik görüntüləri yayımlanır. Amma bu münasibətlər Qərbdə qorxu üzərindən deyil, könüllü seçim üzərindən qurulur. Çünki işin içində sosial münasibətləri tənzimləyən bir fəlsəfə var. Şərqdə hələ də fəlsəfə allah və insan arasında münasibətlərin giriftarıdır. O kəslərin münsaibətlərini tənzimləməyə çalışır ki, onlar – allah və insan – heç vaxt gerçək münasibətlərdə üz-üzə gəlmirlər. İnsanın allahla munasibət yaratması üçün mütləq gerçəklikdən uzaqlaşması lazımdır, Məcnun kimi. Söhbət təkcə cinsi münasibətləri tənzimləyən fəlsəfənin yoxluğundan getmir. Şərqdə, ümumiyyətlə, gerçəkliyin fəlsəfəsi yoxdur, olmayıb.
Məsələn, hüquq var, amma hüququn fəlsəfəsi yoxdur, təhsil var, təhsilin fəlsəfəsi yoxdur, tibb var, tibbin fəlsəfəsi yoxdur, media var, media fəlsəfəsi yoxdur və s.
Fəlsəfənin praktikaya tətbiq edilmədiyi, hətta onun praktik önəminin danıldığı coğrafiyada o bəy əsəbləşib qızı ilə birlikdə atasını da almayıbsa, min şükür!
Həmişə olduğu kimi, yenə mənə Əl-Fərabi, İbn Sina, İbn Xaldun ilə xox gəlməyin, biz Fərabini, Sinanı, Xaldunu seçmədik, İbn Ərəbini, Qəzzalini, Rumini seçdik.
Bizi yerdən ayırıb göyə bağlayanları.
MIA.AZ
Prezident İlham Əliyev Almaniyadan Vətənə dönüb - FOTOLAR
Bakının Nizami rayonunda dərəbəylikdir - FOTOLAR
SƏRHƏDLƏR DƏQİQLƏŞDİRİLiR: nəzərdə tutulan işlərin 35 faizi görülüb
ƏƏSMN-in strukturunda müdir dəyişikliyi olub - Regional idarələrdə kimlərə vəzifələr verilib?
AFFA İntizam Komitəsi "Qarabağ" klubunu cərimələyib
Böhran İdarəetmə Qrupu layihəsinin ilk simulyasiya testi uğurla başa çatdı - VİDEO, FOTOLAR
İLHAM ƏLİYEV BERLİNDƏ TƏDBİRDƏ: "Beləliklə, biz çox məsuliyyətlə davrandıq və..." - FOTOLAR (Yenilənib)
Prezident İlham Əliyev Almaniya XİN rəhbəri ilə görüşüb - FOTOLAR
Nazim Quliyev həbs olunub - Səbəb
Əli Əsədov daha bir qərar imzalayıb
Rusiya müdafiə naziri: "ABŞ Ukraynadakı münaqişəni bilərəkdən uzadır" - "Rusiya bu cür təhdidlərdən çəkinən deyil"
Keçmiş rektor yenidən hakim qarşısına çıxarıldı
Pərviz Şahbazov Biləsuvarda vətəndaşları qəbul edib
Penitensiar Xidmətin sabiq rəisinin ifadəsi yayılıb
Prezident İlham Əliyev Almaniya Kansleri ilə görüşüb: "Münaqişə ancaq sülh yolu ilə həll olunmalıdır" - VİDEO, FOTOLAR (Yenilənib)
Türkiyədə "terror əməliyyatı": daha 19 şübhəli tutulub
Vüqar Dadaşlı Nərimanovda həbs olunub
CHP-dən "Ərdoğanla görüşməyin" deyən Kamal Kılıçdaroğluna cavab verildi: "Gələcəyə yumruq sıxaraq gedəmmərik"
Dəri xərçənginə qarşı ilk peyvənd sınaqdan çıxarılır - İngilis alimləri mühüm kəşfə imza atır
"Kəpəz hospital"da əməliyyat olunan uşaq ölüb
Bəkir Orucov: "Mən arxası, pulu olmayan, öz zəhməti ilə bu pilləyə çatan generaldım"
“GSMA M360 Eurasia 2024” konfransında ən son rəqəmsal tendensiyalar müzakirə ediləcək
Sabahın hava proqnozu açıqlandı
Şolts: "Bakıda noyabrda keçiriləcək COP29 da uğurlu olacaq"
XİN sözçüsündən Avropa Parlamentinin qətnaməsinə reaksiya: "Bu, açıq siyasi sifarişindən başqa bir şey deyil"
Sensasion olay: partiya fəalı şantaj üçün özünü yerə atdı və... - Ancaq telefon çəkilişi iyrənc niyyəti deşifrə edib (VİDEO, FOTOLAR)
Şirvanda əməliyyat: saxlanılanlar var - FOTO
Nəsimi rayonunda akademik Zərifə Əliyevaya həsr olunmuş adlı tədbir keçirilib - FOTOLAR
“Neftçi”nin şikayətinə "yox" deyildi
Kılıçdaroğlu CHP sədrinə "təpindi": "Sarayla müzakirə deyil, mübarizə apararlar" - "Ərdoğanın qərarlarına ortaq olma"
"MOSSAD HƏMAS LİDERLƏRİNİ ÖLDÜRMƏLİ, QƏZZA İSƏ YOX EDİLMƏLİDİR" - İsrailli nazir hökumətə səsləndi
Azərbaycan hökuməti Qorxmaz İbrahimliyə cərimə ödəyəcək - Qərar
"Yeni Klinika"da müəmma: mühafizə rəisi tutulub - Baş direktorun qohumu nədə ittiham olunur?
Nazir, komitə sədri və... - Onların qəbul günləri açıqlandı (CƏDVƏL)