Oğurlanan şamdanlar, “dirilən” adamlar...
14-09-2024 [19:01]
Pərvanə BAYRAMQIZI
***
Qriqori Petrovun “Ağ zanbaqlar ölkəsi” əsərinin “Karokep” hissəsində adamı riqqətə gətirən epizod var.
Həmin hissəni oxuyanda oxumağa fasilə verir, düşünürsən: “İlahi, vicdan hissini oyatmağın necə gözəl yolları varmış. Vicdanlısansa, oxuduğun qəlbini təzədən gözəlləşdirəcək, düşüncənin dərin qatlarına enəcəksən”.
Finlandiyada quldurluğu ilə insanları həyəcanlandıran Karokep adlı şəxs cinayətkarlıqda ad çıxarır. Onu ruhi xəsətəxanaya salsalar da, oradan qurtula bilir. Uşaqlıqda olduqca məsum, həssas olan qulduru cinayətlər törətməyə təhrik edən cəmiyyətin çirkabı olur. Yanında işlədiyi tacirin malını kəndlilərə paylayıb özünü də kötəkləməyinə səbəb tacirin tərəzidə fırıldaq edib insanları aldatmasıdır. O, insanların tamahkarlığını, ədalətsizliyini, yalan danışmaqlarını qəbul edə bilmir. Qəzəb, nifrət hissi onu qatilə çevirir. Sonda isə keşişin təsiri ilə cinayətdən çəkinib doğru yola qayıdır.
L.Tolstoyun təbirincə desək, dirilmə bir gecənin içində baş ve¬rir.
Quldur ruhi xəstəxanadan qaçıb yaraladığı keşişin yanına gəlir. Keşiş onu içəri buraxanda ona sual verir ki, sizi yenə öldürə biləcəyimdən qorxmursunuzmu?
“Qorxmuram”, – deyir keşiş.
Quldur səbəbini soruşanda verdiyi cavab oxucunu təsirləndirir: “Gözləri belə olan insanlar heç vaxt kimisə öldürməzlər”.
Quldur:
– Mənim gözlərim necədir?
Keşiş:
– Hüznlü. Dərin kədər var içində.
Keşiş rəftarı ilə quldurun içində közərən işığı üzə çıxarır, üfürüb alovlandırır. Quldur ağlayır, diz çöküb üzr istəyir. Keşişin təsiri ilə yenidən uşaqlıqdakı kimi saflaşmağa can atır. Nəticə həssas oxucuların ürəyincədir. Cinayətkar üç övladına mükəmməl təhsil verən ataya çevrilir.
Toyuğun cücələrini qanadı altına yığıb saxladığını görəndə qatilin qolları boşalıb silahı əlindən düşərsə, dünyanın düzələcəyinə inamımız artar. Onda müharibə də olmaz. Necə ki, bu mənzərə laqeyd qarşılanıb, sadəcə ev quşunun adi günlərindən biri kimi dəyərləndiriləcək, bəşəriyyət çox bəla çəkəcək.
Kədərin hikməti var. Həddən çox eyforiya vecsizliyə aparır. Kefcillik milləti özünüdərkdən uzaqlaşdırır. Kədər insanı özünü dərk etməyə sövq edir.
Mahiyyəti eyni olan başqa bir əsərdən göstərəcəyim nümunə də hissiyyatsız insanlarda bayılmış vicdan üçün naşatır spirti effekti verəcək.
Oğurluğa düşən kişi ilə ev sahibi qadının dialoqu:
Qadın:
– Bir az da qalın, söhbət edək. Elə maraqlıdır ki, istəyirəm, izah edəsiniz nə üçün oğurlamaq – sizə çatası şeyi götürməkdir?
Oğru səmimiyyətlə həyatını danışır. Oxucuya məlum olur ki, o, əslində, öz haqqı olanı istəyir. (Əhatəli yazmayacağam, əsəri tapıb oxuyun. Aşağıda adını qeyd edəcəyəm). Qadın dinləyir. Qəfildən xidmətçilər otağa daxil olurlar. Oğru Lyük qadından nə vaxt zəng etdiyini soruşur. O, zəngin düyməsinin stolun altında olduğunu deyir. Özünün səmimiyyəti, qadının hiyləgərliyi onu təəssüfləndirir. Əslində, yardım istəmək zərərçəkənin haqqıdır, amma oğrunun izahına və rəftarına görə bu hərəkəti tədbir yox, hiyləgərlik saymaq olar. Qadın tapançanı onun əlindən almağa nail olsa da, öldürə bilmir. Oğrunun sözlərinin təsirindən cəsarətini itirir. İnsanı mənən öldürmək cismən məhv etməkdən asandır. Qadının hiyləsi artıq oğrunu mənən öldürür, səmimiyyətə inamını itirir. Yazıçı cismani ölümü ona qıymır. Bəlkə də, qadını qatil etmək istəmir.
Cek London “Martin İden”də qadının bir kişini mənən öldürdüyünün əvəzini burada – “İnsan öldürmək” hekayəsində çıxmağa çalışır. Ruf Martini mənəvi boşluğa itələmişdi. Oradan xilas ola bilməyən Martinin intiharı seçməsində əsl günahkar Ruf idi, amma ona cinayət işi açmaq mümkün deyil.
Mənəviyyat qatilləri məsuliyyətdən azaddırlar, ona görə istədikləri şəraitdə qurbanlarını istədikləri rəftarla, sözlə məhv edə bilirlər. Yazıçı hekayədə qadına cəsarətsizlik verib oğrunun səmimiyyətinə təslim edir. İnsanı mənən diriltmək, yenidən həyata qaytarmaq onu öldürməkdən çətindir.
Lev Tolstoyun “Dirilmə”si də mövzuya gözəl nümunədir. O qədər böyük əsərdir ki, özünü ayrıca təhlil etməyə ehtiyac var. Orada kişi keçmişdə buraxdığı səhvi düzəltməklə özü özünü dirildir, qadını da xilas edir. Jan Valjanı xatırlamaq da təbiidir. Yepiskopun gümüş şamdanını oğurlasa da, şamdan sahibi onu bağışlayır. Bundan sonra Valjan tövbə edib ləyaqətli adam olur.
Xatırlamağa çalışaq: neçə gözə kədər, neçə qəlbə ümid, inam vermişik? Hesa¬batını aparıb, xəcalət çəkib, yaxud məmnun olmuşuqmu? Neçə qulduru bağışlayıb vicdan hissini oyatmışıq? Neçə səhv sahibini cəmiyyətə qaytarmışıq?
Bir insanı doğru yola qaytarmaqla müqayisədə nəinki gümüş, heç qızıl şamdanın da dəyəri yoxdur. Sağlam mənəviyyata zərbə vuranların sayının azalması üçün ən gözəl əsərlərin oxunması, yazılması vacibdir. Ədəbiyyatın tərbiyəedici funksiyasına inanıram. Şamdanımız oğurlansa da, təki kimisə mənən dirildək. Onda bütün əşyalarımız özümüzdə qalacaq.
Elə buradaca özümün fikrini təkzib edən ötənilki paylaşımımı xatırladım: ““Mumu” Putinin ölkəsində yazılıb”.
Pessimistlik olmadı ki?
MİA.AZ
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
İsrail ordusu “Hizbullah”ın komandiri Aqilin öldüyünü təsdiqləyib
Ermənistan TŞ-nin katibi və ABŞ dövlət katibinin köməkçisinin müavini Bakı ilə İrəvan arasında sülh danışıqlarını müzakirə ediblər
SOCAR və BP qlobal miqyasda yeni enerji işlənmələri imkanları üzrə əməkdaşlıq edəcək
İDARƏ RƏİSİ YENƏ MƏHKƏMƏYƏ GƏLMƏDİ - MN-də milyonluq mənimsəmə işi üzrə iclas keçirilib
Qocalar evində kuryoz olay: "Dedilər, bacın ölüb, tabutda meyitini verdilər, 3 ay sonra isə qəfil xəbər gəldi ki, sağdır"
Allahverdi Məmmədov Almaniyadan Azərbaycana ekstradisiya olunacaq
Naxçıvan Ali Məclisinə seçkilərin nəticələri təsdiqlənib
İnam Kərimov Bişkek şəhərində səfərdə olub - FOTOLAR
Hizbullah İsrailə 150 raket fırladıb - FOTO
İLHAM ƏLİYEV və OĞLU XANKƏNDİDƏ: açılışlar və universitetdə görüş oldu - FOTOLAR (Yenilənib)
Türkiyə İraqda daha 3 terrorçunu zərərsizləşdirib
Prezident onları təltif etdi - SİYAHI
Rektor pilləkən təmirinə 118 min manat xərc ayırıb
Şəhid Tərlan Rüstəmov dəfn olunub - FOTO
Peskov Kurskidə vəziyyətin tezlikə bərpa olunacağını deyir: "Heç kimin şübhəsi olmasın"
Sabah Bakıda leysan yağacaq - Xəbərdarlıq
Məşhur müğənnidən nazirliyin sektor müdiri haqda şok açıqlama: "Mənzərxanım Xalq artistlərini sıraya düzüb, danlayır, qışqırırdı ki..."
İNTERNETDƏ MİLYONLUQ QUMAR OYUNLARI: kimlər qandallanıb? - VİDEO
Aİ Ukraynaya əlavə 35 milyard avro kredit verəcək - Rusiyanın aktivlərinin hesabına
Norveçli futbolçu İsrail komandasının transfer təklifini rədd edib: "Qanlı pul istəmirəm"
"Beşiktaş" Arda Turanın komandasına qarşı - Baş məşqçi hansı oyunçularla meydana çıxacaq?
Şəhidi Səfəralı Səfərov dəfn edilib
"Azercell" “Neftçilər Günü"nə həsr olunmuş video hazırlayıb - VİDEO
ABŞ: "İsrail və HƏMAS arasında atəşkəs mümkün görünmür"
Xəzər dənizinin sahil zolağını zəbt edən hasarlar sökülür - Torpaqlardan istifadə ilə bağlı 3 mindən çox pozuntu aşkarlanıb (VİDEO)
Ağ Evdən Tel-Əvivə dəstək mesajı: "İsrailin təhlükəsizliyinə sadiqliyimiz sarsılmazdır və..."
"Tuz Qəşəm"in yoxlaması, yoxsa.. - Nazir idarə rəisini niyə vəzifədən azad edib? (Açıqlama)
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
Portuqaliyada milli matəm elan edib - Yanğına görə
Pakistanla Hindistan arasında 64 illik su anmlaşması... - Bölgədə "su savaş"ı güclənir
Prezidentdən gənclərə çağırış: "Heç kimin təsiri altına düşməyin"
Türkiyədə dağlıq bölgəyə qar yağıb
Şəhid Mübariz Məmmədov dəfn olunub
PKK terrorçusu Türkiyəyə təslim olub
Sudanda vəba: ölənlərin sayı 348-ə çatıb, yoluxma sayı süqrətlənib
Üç kollecə direktor təyin olunub - Onlar kimdir? (FOTO)