Zelenskini taktikası, Baydenin mesajı... - NATO sammiti Ukrayna üçün necə bitdi?
13-07-2023 [18:10]
Şahin CƏFƏRLİ
***
Ukrayna bu toplantıdan maksimum nəticə - üzvlüyə rəsmi dəvət gözləyirdi, daha doğrusu, gözlədiyini bəyan edirdi. Bu yöndə qərarın verilməyəcəyinin toplantıdan öncə bəlli olması və Zelenskinin Vilnüsə uçarkən sosial mediada narazılığını sərt və emosional tərzdə ifadə etməsi belə bir rəyin yaranmasına səbəb oldu ki, NATO zirvəsi Ukrayna üçün fiaskodur, Zelenski meydanda tək buraxıldı və sair...
Dünən sosial mediada (xüsusən seçkilərdən sonra mövzu qıtlığı çəkən Türkiyədə) Zelenskinin bir fotosu üzərindən qoparılan fırtınanı yəqin ki, izlədiniz.
Əvvəla, onu demək lazımdır ki, Ukrayna NATO üzvlüyünə hazırda ittifaqda təmsil olunub, şad-xürrəm yaşayan ölkələrin mütləq əksəriyyətindən daha çox layiqdir. Xüsusən NATO və Avropa Birliyi daxilində az qala Putin Rusiyasının təmsilçisi qismində fəaliyyət göstərən, bu qurumların söykəndiyi dəyərlərə nifrətini gizlətməyən Viktor Orbanın rəhbərlik etdiyi Macarıstanın heç bir bədəl ödəmədən rahat şəkildə adı çəkilən ittifaqlardan bəhrələndiyi bir dövrdə Ukraynanın oralarda olmaması böyük haqsızlıq və ədalətsizlikdir.
Həmçinin, 2008-ci ildə Ukrayna və Gürcüstana üzvlük vədi verib, sonra bu vədi “unudan”, Rusiyanın elə həmin il Gürcüstana, 2014-cü ildə isə Ukraynaya hücumuna göz yuman, hətta bu işğallardan sonra da Putin rejimi ilə tərəfdaşlığını inkişaf etdirən aparıcı NATO ölkələrinin (Almaniya, Fransa, ABŞ) Ukrayna qarşısında vicdan borcu var. Lakin bu məqamlar məsələnin mənəvi tərəfidir. Bir də, məsələnin formal hüquqi-siyasi tərəfləri var.
NATO-ya rəsmi dəvət üzvlükdə son mərhələdir. Bu, o zaman edilir ki, həmin ölkə artıq təşkilatın bütün meyarlarına uyğun hesab olunur, nəticədə rəsmi dəvət alır, sonra üzvlüyə qəbul barədə Protokol imzalanır.
Ukrayna hələ ki bu meyarların bir çoxuna uyğunlaşmayıb. (Hərbi sahədə sürətli uyğunlaşma gedir və bu, önəmli tərəqqidir.) Hazırda Ukraynada müharibə ilə əlaqədar hərbi vəziyyət hökm sürür və prezident-ali baş komandan hərbi diktator kimi fəaliyyət göstərir. Bu, Ukrayna üçün zərurət olsa da, NATO-nun siyasi standartlarından çox uzaq bir vəziyyətdir. Eyni zamanda, müharibə aparan ölkənin NATO-ya qəbulu o mənaya gəlir ki, 5-ci maddə avtomatik aktivləşir və blok həmin müharibənin birbaşa tərəfinə çevrilmiş olur. NATO ölkələri isə bunu istəmir.
Yaxşı, bunları biz bilirik, Ukrayna diplomatları və siyasi rəhbərliyi bilmirmi? Təbii ki, bilir. Zelenski təyyarədə yazdığı son dəqiqə bəyanatı ilə NATO-nun qərarını dəyişdirə bilməyəcəyinin fərqində deyilmi?
Əlbəttə ki, fərqindədir. Sadəcə olaraq, müharibə başladıqdan bəri Ukrayna rəhbərliyi doğru olaraq özünəməxsus bir diplomatik taktika seçib. Bu taktikaya əsasən tərəfdaşlar qarşısında ən maksimal tələblər qoyulur ki, son nəticədə mümkün qədər çox şey əldə edilsin. Bu dəfə də belə oldu.
Əvvəla, NATO Ukraynanın (eləcə də Gürcüstanın) üzvüyünə dair 2008-ci il Buxarest zirvəsindən bəri təkrarladğı içiboş formuldan (“açıq qapı siyasəti yeridirik, bu ölkələr nə vaxtsa üzv olacaq”) uzaqlaşaraq Ukrayna ilə bağlı aşağıdakı formulu seçib: “Şərtləri yerinə yetirdiyi və müttəfiqlərin razılığa gəldiyi vaxt Ukrayna NATO-ya rəsmi qaydada DƏVƏT olunacaq”.
Eyni zamanda, ABŞ prezidentinin Zelenski ilə görüşdə “Ukraynanın NATO-ya üzv olacağı və bunu bayram etmək üçün sizinlə keçirəcəyimiz görüşü səbirsizliklə gözləyirəm” deməsi də gəlişigözəl cümlə deyil, dövlətin mövqeyidir. (Bayden ikinci dəfə seçiləcəyinə inanır və növbəti 4 illik kadensiyasında Ukraynanın NATO-ya qəbul olunacağına işarə edir.)
NATO zirvəsində Ukrayna ilə bağlı qəbul olunan digər vacib qərarlar aşağıdakılardır:
- Üzvlük prosesində MAP (Üzvlük üçün Fəaliyyət Planı) tətbiq olunmayacaq. Bu isə Finlandiya və İsveç örnəyində olduğu kimi, prosesi qısaldacaq;
- Ukraynanın NATO standartlarına və doktrinalarına keçidi üçün çoxillik dəstək proqramı qəbul olunub;
- NATO-Ukrayna Komissiyasının statusu yüksəldilərək NATO-Ukrayna Şurası yaradılıb. Bu, iki tərəfin eyni səviyyədə təmsil olunacağı məşvərət orqanıdır. Ukrayna uyğun gördüyü məqamlarda Şuranı toplantıya çağırmaq hüququna malikdir.
Sammit çərçivəsində isə daha 2 mühüm qərar elan edildi:
1. Ukrayna pilotları və texniki personalın F-16 təyyarələrində təlimləri üçün 11 ölkədən ibarət koalisiya yaradılıb və bu barədə Memorandum imzalanıb. Təlimlər avqust ayında Danimarkada başlayacaq;
2. Ən mühüm hadisələrdən biri isə G-7 ölkələrinin Ukraynaya təhlükəsizlik təminatları verilməsi üzrə birgə Bəyannamə qəbul etmələridir.
Bu sənəddə ABŞ, Böyük Britaniya, Kanada, Fransa, Almaniya, İtaliya və Yaponiya “Beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri çərçivəsində, özünü qorumağa və gələcək aqressiyaları dəf etməyə qadir olan azad, müstəqil, suveren, demokratik Ukraynanın yaradılması”nı sarsılmaz strateji məqsəd kimi elan edirlər. Ukraynanın təhlükəsizliyi bütün avroatlantik məkanın təhlükəsizliyinin ayrılmaz parçası kimi qeyd olunur. Bu dövlətlər Ukrayna ordusunun quru, hava və dəniz qüvvələrinin təchizatına; Ukrayna hərbi sənayesinin inkişafına; hərbi təlimlər keçirilməsi və kibertəhlükəsizliyin təmin olunmasına; Ukraynanın bərpası və onun iqtisadi inkişafına dəstək verəcəklərini təəhhüd edirlər. Bunun üçün G7 dövlətləri ilə Ukrayna arasında ayrı-ayrılıqda ikitərəfli razılaşmalar imzalanacaq.
Bütün bunları müharibədən əvvəlki dövrdə təsəvvür etmək mümkün deyildi. Yəni qısa müddətdə böyük irəliləyişlərin olduğu ortadadır və Ukraynanın NATO-ya üzvlüyünü əngəlləmək bəhanəsi ilə müharibəyə başlayan Putin Ukraynanı NATO-ya xeyli yaxınlaşdırıb.
Təbii ki, hər şey mükəmməl və qüsursuz deyil. Qərbdə, o cümlədən Bayden administrasiyası içərisində “Rusiya ilə eskalasiyaya getməyək” yanaşması və ya bəhanəsi ilə həddən artıq ehtiyatlı siyasət yeritməyin tərəfdarları, hətta Ukraynanın başı üzərindən Rusiya ilə danışıqlar aparmağa çalışanlar var. Ukraynaya ümumiyyətlə, hərbi yardımın dayandırılmasını istəyən və tələb edən çevrələr də mövcuddur, özəlliklə ABŞ-dakı trampistlər bu yöndə ciddi təhlükə mənbəyidir. Amma Ukraynanın yaxın gələcəkdə NATO və Avropa Birliyində yer alması bu ittifaqların şərq cinahının müdafiəsi, Rusiyanın imperialist-ekspansionist iştahına qarşı daimi zərdab qismində vacibdir. Ukraynaya dəstək Qərbin öz ehtiyaclarından irəli gəlir.
MİA.AZ
Ceyhun Bayramov Baş katiblə görüşüb - Müzakirə
Ərdoğan Liviyanın baş nazirini qəbul edib - Ankarada + FOTO
SUMQAYITDA MƏKTƏBLİ ÖLDÜRÜLÜB - İki qardaş saxlanıldı (YENİLƏNİB)
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Prezident “Bələdiyyələrin maliyyəsinin əsasları haqqında” qanuna dəyişikliyi təsdiqləyib
Prezident İlham Əliyev "Diriliş Ertuğrul"un "Ertuğrul bəyi"ni təltif edib - Açıqlama
Növbəti iki gündə yağış və qar yağacaq
MƏŞHUR HƏKİMİN ADI 1 MİLYONLUQ DƏLƏDUZLUQ İŞİNDƏ HALLANDI: "Hər müayinədə 2500 alır, deyirdi ki..." - Məhkəmə prosesi
"Rektor əvəzi rəhbərlik etdiyi unversitetdə həm tələbəlik edir, həm də..." - Jurnalist yazdı, qarşı tərəf belə reakisya verdi
Azərbaycan və Slovakiya arasında ikiqat vergitutma ləğv olunub
DİM sədri: "Rəqəmsal imtahanlara keçid üzrə işlər görülür"
Azər Qasımlı ev dustaqlığına buraxılmadı
Azərbaycan Ordusunun əsgəri vəfat edib
Bakıda mənzildə partlayış olub
Bir gecəlik intim əlaqəyə 5 milyon dollar? - Aktrisa Türkiyəni sarsan iddia ilə bağlı prokurorluğa gülə-gülə getdi, ağlayaraq çıxdı (FOTO)
Türkiyədə saxta pasport hazırlayanlar saxlanılıb - 4 rayonda...
Sabah yağış və qar yağacaq
İlham Əliyev Baş katibi qəbul edib - FOTO (Yenilənib)
Şuşa, Xocalı və Xocalıya növbəti köç olub
“Atlant” Ailəvi İstirahət Mərkəzinin sahibi ilə bağlı qalmaqallı məhkəmə işi: "Siz məni tanıyırsınız?" - "Pullar Tahir Qədəşovdadır"
Yüksək kredit faizləri, vaxtı keçmiş kredit portfeli: Əhali bu bankdan kütləvi şikayət edir
Keçmiş mətbuat katibinnn oğlu özünü 17-ci mərtbədən atdı - FOTO
BU QURUMLARA PUL AYRILIDI - Sərəncam verildi
Türkiyədə daha bir kriminal dəstə çökdürülüb - Nazir əhaliyə "Siz şikayət edin, biz təıdbir görək" xəbərdarlığını etdi
İstanbulda ictimai nəqliyyatda gediş haqqı bahalaşıb
BQXK Azərbaycanda saxlanılan hərbi cinayətlərdə təqsirləndirilən şəxslərə baş çəkiblər
Xalq şairi Nəriman Həsənzadə ürəyindən əməliyyat olunub
İzmirdə FETÖ əməliyyatı: daha 17 nəfər həbs edilib
Türkiyə kəşfiyyatı iranlı qondarma təşkilat qurucusu və mühafizəçisini zərərsizləşdirib - İraqda
"Lalə Şövkətin oğlu Lalə xanımın adından yalan danışır” - Əvəz Temirxandan Sidqi Şövkətə sərt etiraz gəldi, qalmaqal böyüyür
Deputatın şirkətini cərimələdilər
"İsa Qəmbərə 112 manat təqaüd verirlərsə, mənə nə verməlidirlər?” - Partiya sədri pensiyadan gileyləndi, DSMF şəxsi sirri açdı
Hüseynbala Mirələmovun səhhətində problem yaranıb? - "Hazırda Türkiyədə xəstəxanadayam"
Öcalan ev dustaqlığına buraxılır? - Ərdoğan suala belə cavab verdi
Qəzzada 2 ev bombalanıb - 18 fələstinli həlak olub, yaralılar var
"Taliban" Quantanamodakı əfqanların azadlığına çalışır: "ABŞ-a məhbus mübadiləsinə hazır olduğumuzu dedik, lakin..."
MN: "Goranda istifadəyə yararsız döyüş sursatları məhv ediləcək"
Xətaidə 42 yaşlı Seymur Əliyev saxlanılıb - 33 kiloqram narkotiklə
Əli Əsədov qərar imzalayıb
Bərdədə silah satmaq istəyən şəxs saxlanılıb
Məşhur aktyorun adı ilə sensasion dələduzluq: dizayner necə "tora" alınıb? - 830 min "havaya uçub" (FOTO)
Cənubi Koreya prezidenti 7 saatlıq əməliyyatla saxlanılıb - Cangüdənlərlə polis toqquşub
Azərbaycan neftinin son qiyməti açıqlandı
Bakıda icra başçılarına qadağa qoyulub - Nə baş verir?
Dövlət işə qarışdı, dünyanın ən böyük şirkətininn hasil etdiyi qızıllara həbs qoyuldu - Kanada şirkəti bəyanat yaydı
Cəlilabadda əməliyyat: 28 yaşlı rayon sakini tutulub
SEC Maska qarşı iddia qaldırıb - 150 milyonliuq iddianın detalları