Tehranın bir gözü Vaşinqtonda, digəri Pekindədir - Elxan ŞAHİNOĞLU
21-06-2023 [14:55]
Elxan ŞAHİNOĞLU
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzi
***
Tehran yaxın və uzaq qonşularla münasibətlərin normallaşmasına çalışır. Tehran Səudiyyə Ərəbistanı ilə münasibətləri normallaşdırdıqdan və iki ölkənin səfirlikləri qarşılıqlı olaraq fəaliyyətə başladıqdan sonra Misirlə də yaxşı münasibətlər qurmağa çalışır. Tehran hətta ən qatı düşməni Vaşinqtonla münasibətlərin normallaşdırılması üçün də imkanlar axtarır.
Qərb mənbələri ABŞ və İran nümayəndələrinin Oman dövlətində qapalı danışıqlar apardıqlarına dair xəbərlər yayıblar. Keçmiş illərdə də belə təmaslar olub, ancaq danışıqlar nəticə verməyib. Vaşinqtonla Tehranın bir-birlərindən tələb və istəklərini bu şəkildə ümumiləşdirmək mümkündür:
Birincisi, ABŞ İranda həbsdə saxlanılan vətəndaşlarının sərbəst buraxılmasını istəyir. İranda polis rejimi xarici vətəndaşları kütləvi surətdə həbs edir. Bunların içərisində ABŞ vətəndaşları da var.
İkincisi, İrandan uranın zənginləşdirlməsinin 60 faiz həndəvərində (nüvə silahı uranın 90 faiz zəginləşdirilməsi zamanı əldə edilir) və beynəlxalq aləmin nəzarəti altında həyata keçirməsi tələb olunur. Tehranın bu məsələdə güzəştə gedəcəyi şübhə doğurur. Çünki Tehran keçmiş illərdə də uranı zənginləşdirməyəcəyini vəd etsə də, Qərb ölkələrinin kəşfiyyat strukturları İranda uranı zənginləşdirməklə məşğul olan gizli mərkəzlər aşkarlamışdılar.
Üçüncüsü, Tehrana bağlı qüvvələr Suriya və İraqda ABŞ-a bağlı qüvvələrə qarşı təxribatlara son qoymalıdırlar. İran İslam Keşikçilər Korpusu qonşu dövlətlərdə ABŞ-a aid mərkəzləri hədəf götürüb və bu siyasətindən imtina etməyib.
Dördüncüsü, İran Rusiyaya ballistik raketlər verməməlidir. İran Rusiyaya pilotsuz uçuş aparatları ilə yanaşı raketlər də verir və hərbi texnika son aylarda Xəzər dənizi üzərindən Rusiyaya çatdırılıb. Tehranın Moskva ilə bu əməkdaşlıqdan imtina edəcəyi problematiktdir.
Beşincisi, İran Amerikanın istəklərinin bir qismini nəzəri olaraq yerinə yetirəcəyi halda Qərb banklarındakı maliyyə vəsaitləri üzərindən sanskiyaların götürülməsini istəyir. Tehran ABŞ-ın ümumilikdə İrana qarşı iqtisadi sanksiyaların yumşalmasını tələb edir.
Vaşinqtonla danışıqlarda daha çox Tehran maraqlıdır. Sanksiyalar İran iqtisadiyyatını zəiflədib. Tehran yenidən Vaşinqtonla nüvə anlaşmasının imzalanmasına çalışır. ABŞ prezidenti Co Bayden də Ağ Evin keçmiş sahibi Barak Obamanın dövründə olduğu kimi Tehranla saziş imzalamağa həvəs göstərir. Ancaq Baydenin qarşısında iki güc var – ABŞ-dakı sağ mühafizəkar dairələr və Vaşinqtonun strateji müttəfiqi olan İsrail İranla istənilən razılaşmanın imzalanmasının əleyhinədirlər. Çünki, Tehran nüvə anlaşması imzaladıqdan sonra uranın zənginləşdirməsindən imtina edə bilər, ancaq bölgədəki terrorçu qrupları maliyələşdirməkdən və silahlandırmaqdan imtina etməyəcək. Bu isə ABŞ-ın bölgədəki müttəfiqlərinə, o cümlədən İsrailə təhdid yaradır.
Bu arada, İranın pilotsuz təyyarələrin tədarükünü sürətləndirmək üçün Çinin köməyindən istifadə etdiyi məlum olub. “The Wall Street Journal” qəzetində yayımlanan məqalədə Çinin İrana üç ay ərzində Rusiyaya pilotsuz uçuş aparatları istehsal etmək üçün kömək etdiyi yazılıb. Ukrayna İrana məxsus pilotsuz uçuş aparatını vurduqdan sonra onda aşkarlanan Çin hissəsinin üç ay ərzində hazırlanaraq Rusiyaya göndərildiyi aşkarlanıb. Bu ilin yazında Ukrayna səmasında vurulan İran pilotsuz uçuş aparatı araşdırılıb. “Conflict Armament Research” bununla bağlı foto dərc edib. Fotoda aprel ayında Ukrayna səmasında vurulan İran pilotsuz təyyarəsində yanvar ayında Çində istehsal edilmiş hissə təqdim olunub. Deməli, Pekin bir tərəfdən Rusiyaya silah və hərbi texnika göndərmədiyini iddia edir, digər tərəfdən İranın Rusiyanı pilotsuz uçuş aparatları ilə təhciz etmək üçün çalışmalar həyata keçirir.
MİA.AZ
"Galatasaray" Nicola Zalewski transferində sona yaxınlaşdı - Rəsmi açıqlama gözlənilir
İsrail ordusu Qəzzadan şimala doğru hərəkətə keçib
İsrail HƏMAS-ın komandirlərini məhv edib
Prezident İlham Əliyev əlcəzairli həmkarını təbrik edib
Rəsmi Bakıdan Paşinyana cavab gecikmədi: "...sülh perspektivlərinə xələl gətirən açıqlamalardan əl çəkməyə çağırırıq"
"Receb Evedik"in villasını sökmək istəyirlər - FOTOLAR
Gəncə adı Odessada lövhəyə yerləşdirilib - FOTO
Türkiyədə daha 33 qanunsuz müqrant saxlanılıb
Hollandiyalı futbolçu Braziliyaya transfer olunub
Əli Əsədov 9 universitetlə bağlı qərar imzaladı - SİYAHI (Yenilənib)
PREZİDENT ONLARI TƏLTİF ETDİ - Sərəncam
Batumidə Azərbaycan-Gürcüstan-Türkiyə müdafiə nazirlərinin 11-ci üçtərəfli görüşü keçirilib
Əhməd Əhmədovun məhkəməsi təxirə salınıb
Millimizin üzvləri Potuqaliyada yarışa qatılacaq
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
Perinatal Mərkəzdə 7 körpənin ölüm işi... - Kimlər hakim qarşısına çıxarılır? (TƏFƏRRÜAT)
Türkiyəni çalxalayan 8 yaşlı qızın ölümü... - "Meta" silinən "Whatsapp" yazışmasını verməyib
Formula-1: 132 tibb işçisi yarışa təhkim olunub
Parlament seçkisi: şikayətlər araşdırılır (Yenilənir)
Ceyhun Bayramov Ukrayna XİN başçısı ilə telefonla danışıb - Nələr müzakirə olunub? (Yenilənib)
Zəngəzur dəhlizinə hansı hərbi şirkət nəzarət edə bilər? - TƏHLİL
Şoyqudan iddialı açıqlama: "Hər gün 28 kv.km ərazi tuturuq" - "Ukrayna ilə bu vaxta qədər danışıq olmayacaq"
Ərəblər "Real Madrid"in baş məşqçisinə astronomik məbləğ təklif etdi - İtalyan məşqçi Səudiyyəyə gedir?
Kolleclərə qəbul olunanlar üçün qeydiyyat prosesi başlayıb
"Ölü" "Neftçi"dən küməsi dağılmış yığmaya uzanan yol... - Millimiz niyə bu gündədir?
Qəzza yenə bombalanıb - Ölənlərdən biri uşaq, 2-si isə qadındır
Prezident Bakı Olimpiya Stadionunun ərazisində: COP29-a hazırlıqla bağlı yeni tapşırıqlar verildi (FOTOLAR)
Zakir Həsənov Gürcüstanda həmkarı ilə bir arada - FOTOLAR
Azercell yeni Wi-Fi cihazını təqdim edir
Türkiyə ordusu iki ölkədə 13 terrorçu zərərsizləşdirib - Açıqlama
İstanbulda PKK/KCK-ya qarşı əməliyyat - 8 nəfər qandallanıb
İsrail qüvvələri İordan çayının qərb sahilində evləri sökür
Azərbaycan xüsusi təyinatlıları Qazaxıstanda - VİDEO
Muxtar Babayev Əli Əhmədovun yerinə təyin olunacaq?
Saatlıda yeni məktəbin binası açılıb - FOTOLAR
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
Deputata məxsus QHT-yə cərimə yazılıb
Sabiq deputatın oğlu məhkəməyə verildi
BDU-da yoxlamanın üzə çıxardığı nöqsanlar... - Nazirdən reaksiya
İki universitetdə dərslər bir həftə gec başlayacaq
Serxio Ramos "Qalatasaray"a gəlir? - Danışıqlar başlayıb
Hüseyn Büyükfıratın müavinini yüksək məbləğdə cərimə gözləyir
Ədliyyə Nazirliyində daha bir idarə rəisi təyinatı olub - FOTO