SURİYADA 53 İLLİK TARİXİN SONU: bölgəni nə gözləyir? - TƏHLİL
09-12-2024 [17:25]
Suriyada 53 illik Əsəd rejimi süqut etdi.
1971-ci ildə hərbi çevriliş nəticəsində hakimiyyətə gələn Hafiz Əsədin qurduğu avtoritar sistem “Heyət Təhrir əş-Şam” (HTŞ) qruplaşması və Suriya Milli Ordusuna (SMO) bağlı sünni qruplar tərəfindən devrildi. Bəşər Əsəd isə ailəsi ilə birlikdə Rusiyaya sığınmaq məcburiyyətində qaldı.
Əsəd rejiminin devrilməsi 2010-cu il dekabrın 18-də Tunisdə mərkəzi hakimiyyətə qarşı başlayan və “Ərəb baharı” kimi tanınan etiraz dalğasının son mərhələsini tamamladı. Tunisdən başlayan proses qısa müddətdə Əlcəzair, Misir, Liviya və digər ərəb ölkələrinə yayılsa da, Suriyada sərt müqavimətlə qarşılaşdı. B.Əsəd 2024-cü ilə qədər hakimiyyətini qorumağı bacardı, lakin nəticədə dəyişən şərtlərə tab gətirə bilmədi.
Əsəd rejiminin devrilməsini bir sıra səbəblərlə xarakterizə etmək olar:
Birincisi, beynəlxalq geosiyasi vəziyyət hazırda sabit deyil. Rusiya-Ukrayna müharibəsinin davam etməsi və Kremlin başının qarışıq olması, İranda sosial iqtisadi vəziyyətin yaxşı olmaması İsrail ilə gərginliyin davam etməsi, İsrailin Əsədə bəlkə də ən çox dəstək verəcək “Hizbullah”ı yorub zəiflətməsi, ABŞ-da Co Bayden hakimiyyətinin sonlanması və Donald Trampın hakimiyyətə gəlişi və s. göstərmək olar.
Əsəd Rusiya və İrana arxayın olaraq hakimiyyətini qoruyacağını düşünürdü, lakin dəyişən geosiyasi şərtləri düzgün analiz etmədi və Türkiyənin artan təsirini lazımınca qiymətləndirmədi.
İkincisi, B.Əsəd xarici siyasətdə ciddi səhvlərə yol verdi ki, bunlardan biri də Türkiyə ilə əlaqələrin düzgün qurulmaması idi. Əsəd son anda İraqdan Türkiyə ilə danışıqlarda vasitəçilik etməsini istəyib, lakin Bağdad buna cavab verməyib. İranın vasitəçiliyi də işə yaramadı. Halbuki Türkiyə Prezidenti R.T.Ərdoğan dəfələrlə Suriya ilə birbaşa danışıqlara hazır olduqlarını bildirsə də, müsbət cavab almamışdı. Vaxtında bu danışıqlar olsaydı, Əsəd Ankara ilə uzlaşa bilərdi.
Üçüncüsü, faktiki olaraq Suriyada mərkəzi hakimiyyət yox idi. Müxalif və silahlı qruplar ölkəni aralarında bölmüş, Əsədə isə müəyyən bölgələrə nəzarətlə kifayətlənmişdi. Onun bir neçə dəfə mərkəzi hakimiyyəti bərpa etmək şansı olsa da, bunu etmədi.
Bəşər Əsəddən sonra Suriyanın gələcəyi hazırda gündəmdədir. Bilinənin əksinə, rejimin devrilməsi Suriyadakı prosesləri səngitməyəcək, əksinə böyük gərginlik indi başlayır.
Əsəd Suriyada bir güc idi və onun boşluğunu doldurmaq uğrunda həm daxildəki qruplar, həm də xaricdəki qüvvələr mübarizəyə başlayacaqlar. Əsədin devrilməsi Ankara, Vaşinqton, Təl-Əvivin ortaq marağı idisə, yerini alacaq qüvvənin kim olması, ya da Suriyanın bölünməsi məsələsi ciddi fikir ayrılığına səbəb olacaq – xüsusilə Ankara və Vaşinqton arasında…
ABŞ-ın Əsədi Ankaraya heçnəsiz güzəştə getdiyini düşünmürəm. Xüsusilə ABŞ-ın himayəsində dövlətləşmək istəyən və Suriyada bunu böyük ölçüdə tamamlayan kürd məsələsi başlıca gərginlik səbəbi olacaq. Aydındır ki, Əsəddən sonra Ankaranın növbəti hədəfi Rojava kürdləri olacaq. Suriyanın şimal şərqində həm hərbi, həm də bürokratik baxımdan güclənən bu ünsür ABŞ tərəfindən himayə edilir. Hətta Türkiyə bundan öncə bir neçə dəfə Deyr əz-Zor bölgəsində əməliyyata cəhd etsə də, Vaşinqtonun xəbərdarlıqlarına görə bu baş tutmadı. Türkiyə həmin məsələni həll edə bilməsə, hazırkı vəziyyət Ankara üçün daha böyük təhlükələri ortaya çıxaracaq.
İkinci məsələ İsrail-Türkiyə gərginliyidir. Qəribə də olsa, hazırkı proseslərdə Təl-Əviv və Ankara ortaq hərəkət etdi. Lakin tərəflərin yenidən əks mövqedə olduğunu demək olar. Bütün hallarda İsrail Türkiyənin nəzarətində, ya da Ankaraya sadiq bir Suriyanı özü üçün təhdid saya bilər.
Nəticə etibarilə Əsədin devrilməsi Suriya və Yaxın Şərq üçün yeni bir səhifə olacaq. Əsas məsələ Türkiyənin “yeni Suriya” ilə nələr edəcəyidir. Kürd, miqrant məsələsi, yeni iqtidarla dialoq yolları və böyük güclərin Suriya planları Ankaranı gözləyən problemlər arasındadır.
Turan Rzayev
MİA.AZ
UEFA Avropa Liqası: "Fənərbağça" şansını son oyuna saxlayıb
Osimhen İstanbulda rüşvət təklifini rədd edən jurnalistləri döydü: "Görüntünü sil, yoxsa sizi məhv edərəm" - FOTO
İsrailli radikallar fələstinli fermerin zeytun ağaclarını kəsiblər
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
Hərbçimiz atəş nəticəsində ölüb - Hərbi Prokurorluq açıqlama yaydı
Avropa Liqası: "Qarabağ"ın növbəti mərhələyə çıxma şansı qalmadı
Rusiya XİN sözçüsü: "Tramp Baydenin səhvlərini düzəltməlidir"
İstefa verən nazirin yerinə təyinatı olub
TRAMPIN RUSİYA VƏ ÇİN PLANI: iki nəhəngdən biri pul, biri isə silahla danışmağı sevir
Tramp Davos Forumunda: "Biz neftin qiymətini düşürəcəyik və..."
Avropa Liqası: “Qarabağ” - FCSB oyunun start heyətləri açıqlanıb
RƏSMİ MOSKVADAN TRAMPA AÇIQ MESAJ: "Yalnız bərabər şərtlərlə dialoqa hazırıq" - "Rusiya qarşı addımları cavabsız buraxmayacağıq"
Tibb Universiteti və klinikasının vergi borcları var
Biləsuvarda milyonlar hesabına başa gələn beton kanaldakı "körpü" götürüldü - Rəsmi reaksiya + VİDEO (YENİLƏNİB)
Pakistanın baş naziri Ərdoğana başsağlığı verib
Qəzzada dağıntılar altından 120 cəsəd çıxarılıb - Son 24 saatda
Dollar neçəyə olacaq? - Mərkəzi Bank yeni məzənnəni açıqladı
İordan çayının qərb sahilində gərginlik: daha 27 nəfər tutulub
Eldəniz Mehrəliyev və Elnur Məmmədov saxlanılıb
Bu gün Bakı metropolitenində iş vaxtı uzadılacaq
Korrupsiya haqqında qanun dəyişir - DETALLAR (YENİLƏNİB)
“Hərbi qulluqçuların statusu haqqında” və ilkin hərbçi çağırışla bağl qanunlar dəyişir - Nələr olacaq? (YENİLƏNİB)
İsrailin Cen şəhərinə hücumu davam edir - İki nəfər güllələnib
Teleaparıcı Vüsalə bahalı evindən görüntü yayıb - VİDEO
GENERALA YENİ VƏZİFƏ VERİLDİ - MN-də dəyişiklik
DİM taksi sürücüləri üçün növbəti imtahan keçirəcək - Şərtlər
Zahid Oruc: ”İsmayıllı-Nardaran-Gəncə-Söyüdlü” və sair protest enerjisini toplamaq üçün...”
Polkovnik Şahin Orucov vəzifədən çıxarıldı
Trampın ilk səfər edəcəyi ölkə bəlli olub - Səudiyyə vəliəhədinin zəngi vəziyyəti dəyişib
Əli Əsədov Samir Şərifovu Şura sədri təyin etdi
Türkiyə MN: “Qəzzadakı atəşkəsin daimi olmasına ümid edirk"
Türkiyəli general: “Suriya torpaqları azad edilərək əsl sahiblərinə verilməli və..."
MN: "Son bir həftədə 69 terrorçu zərərsizləşdirilib"
İki özəl ali təhsil müəssisəsi akkreditasiyadan keçib
Bakıda tarixi abidəyə müdaxilə olunub - FOTOLAR
Ağadadaş Ağayevin məhkəməsində şahidlər ifadə verib
Sabahın hava proqnozu açıqlandı
Leyla Əliyevadan bacısı ilə bağlı - Paylaşım
Müğənni Qumral reklam qiymətini açıqladı - 50 min + VİDEO
İlham Əliyev Ərdoğana zəng edib
İqtisad Universiteti Osman Gündüzə 6 min manat verəcək - Məqsəd
Nazir polkovniki vəzifədən azad edib
"Qalatasaray" hücumçuya yekun qiymət qoydu - 40 milyon avro!