Dünya universitetlərin reytinqi: ilk yüzlük, minlik o yana, ilk üçminlikdə də deyilik - Professor yazır
02-02-2023 [17:09]
Ötən ayın son günü Webometrics.info süni intelekt proqramı 2022-ci ilin nəticələrinə görə, dünyanın 30 mindən çox universitetlərinin reytinq cədvəlini öz saytında dərc edib.
Bu reytinq qurumu insan subyektivizmindən çox uzaq olan, süni intelekt əsasında çalışan ən obyektiv reytinq (universitetlər üzrə) qurumudur. https://www.webometrics.info/en/world
Materialların təhlili bir neçə nəticə əldə etməyə imkan verir:
Cədvəl 1. Dünya universitetlərinin reytinqi
Det. |
Country |
Det. |
Country |
|||||
1 |
1 |
1 |
1 |
|||
2 |
3 |
2 |
4 |
|||
3 |
1 |
3 |
15 |
|||
4 |
4 |
4 |
27 |
|||
5 |
15 |
5 |
5 |
|||
6 |
8 |
10 |
8 |
|||
7 |
6 |
80 |
10 |
|||
7 |
5 |
15 |
23 |
|||
9 |
9 |
7 |
18 |
|||
10 |
16 |
35 |
7 |
|||
11 |
14 |
12 |
19 |
|||
12 |
20 |
6 |
14 |
|||
13 |
21 |
8 |
20 |
|||
14 |
11 |
13 |
29 |
|||
15 |
44 |
11 |
6 |
|||
16 |
35 |
24 |
13 |
|||
17 |
27 |
9 |
24 |
|||
18 |
10 |
31 |
57 |
|||
19 |
13 |
22 |
53 |
|||
20 |
30 |
14 |
33 |
Cədvəl 2. Azərbaycana qonşu ölkələrin (ölkə daxilində) universitetlərinin reytinqi
Ölkə reytinqi |
Dünya üzrə r. |
Universitet adı |
Ölkə adı |
|||
1 |
202 |
Lomonosov ad. MDU |
Rusiya F. |
0 |
0 |
0 |
1 |
289 |
Malaya Universiteti |
Malaziya |
440 |
373 |
241 |
1 |
293 |
Tehran Universiteti |
İran-fars |
547 |
398 |
203 |
1 |
320 |
Səudyyə Kral Universiteti |
Saud.Ərəbistanı |
1019 |
380 |
122 |
1 |
525 |
Orta Doğu Teknik Üniversitesi |
Türkiyə |
566 |
522 |
696 |
1 |
827 |
Komsat İnf. Texn. institutu |
Pakistan |
4809 |
1064 |
253 |
1 |
848 |
Təbriz Tibb University |
Cənubi Azərbaycan |
3190 |
595 |
540 |
1 |
906 |
Nazarbayev Universiteti |
Qazağıstan R |
1261 |
892 |
1123 |
1 |
1450 |
Tbilisi Dövlət Universiteti |
Gürcüstan |
3889 |
1745 |
1202 |
1 |
2997 |
Yerevan Dövlət Universiteti |
Ermənistan R |
4664 |
2458 |
3679 |
1 |
3429 |
Bakı Dövlət Universiteti |
Azərbaycan R |
8567 |
3117 |
3151 |
2 |
3628 |
ADİU-UNEC |
Azərbaycan R |
6200 |
3225 |
4088 |
1 |
29231 |
Dövlət Enerji Universiteti |
Türkmənistan |
29197 |
6547 |
7206 |
Cədvəl 3,4,5. Azərbaycan universitetlərinin reytinq cədvəli
Belə davam edərsə, ölkələrin inkişaf səviyyəsində də eyni uçurum əmələ gəlməsi qaçılmaz olacaq. Vaxtilə eyni müstəmləkəçilik şərtlərilə yaşayan İsrail, Cənubi Koreya, Sinqapur və s. kimi ölkələr indi həmin müstəmləkəçilərə təhsil və elmin hesabına meydan oxuyur. Cənubi Koreya hazırda bütün SSRi ölkələrindən, İsrail bütün ərəb ölkələrindən və Sinqapur Malaziyadan daha böyük iqtisadi və hərbi gücə malikdir. Eyni yolu Azərbaycan təkrarlamasa, geriya dönüş təhlükəsi yarana bilər. Hər bir Azərbaycanlı bu kerçəkliyi dərk etməli və UNİVERSİTET islahatlarına (yalnız təhsil deyil) başlamalıdır.
Bununla bərabər, qeyd etməliyəm ki, yeni üslubla və elmi-pedoqoji təcrübə ilə işləyən universitetlər də var və bunlar, sürətlə irəliləyirlər. UNEC qısa zamanda bir neçə min universiteti arxada buraxaraq birinci yerdə duran BDU ilə birinci yer uğurunda mübarizədə fərqi 199 universitetə endirib. Həm də bu universitet bütün mənfi çalarlarla ən geridə qalan təhsil ocağı imicini aşaraq ən nümunəvi səviyyəyə qalxmağı bacarmışdı. Demək, ölkədə müsbət təcrübə müəyyən olunub ki, bu təcrübənin köməyi ilə başqa universitetlər də irəli gedə bilər.
Ümumiyyətlə, bütün sahələrdən daha vacib olan təhsil və elm sahəsində ciddi islahatlara başlamaq zərurəti var və nə qədər mümkündürsə tez aparılmalıdır. Ölkənin bütün gələcəyi, inkişafı, bütövlüyü, suverenliyi, müdafiə sisteminin, ordusunun qurulması ilk növbədə təhsil və elm sahələrinin islahatlarından və inkişafından asılıdır. İslahatlar necə və nə formada aparıla bilər.
Mənim fikirimcə:
İlk növbədə dünya səviyyəli bir və ya bir neçə universitetin yaradılması zərurəti var (World class university). Nümunə kimi ortaya bir və ya bir neçə universitet qoyularsa, digərləri üçün bir nümunə kimi sitifadə oluna bilər. Bir neçə il əvvəl Dünya bankı belə bir layihə üzərində işləmiş və bir neçə ölkədə tətbiq olunmuşdur. Dünya bankının hesablamalarına görə yeni bir universitetin qurulması üçün bir milyard dollar, fəaliyyətdə olan universitetin dünya səviyyəli universitetə çatdırmaq üçün isə 500 milyon dollar tələb olunur. Belə bir müsbət dinamikaya sahib universitet kimi UNEC bu layihəyə ən yaxşı namizəddir.
Universitet yalnız dövlətin və ya kollektivin məsuliyyətində olmamalıdır, bu problem bütün dünyada olduğu kimi bütün ictimaiyyətin ən vacib problemi səviyyəsinə qaldırılmalıdır. Dünyada, xüsusilə də universitet məskəninə çevrilmiş ABŞ-da universitetlərin formalaşmasında bütün qüvvələr iştirak edir və bu hal ümummilli xarakter almışdır. Eyni sistemin Azərbaycanda tətbiq olunması məqsədəuyğundur. Əgər müsbət və özünü doğruldan yaxşı bir təcrübə varsa, nə üçün tətbiq olunmasın. ABŞ və əksəriyyət inkişaf etmiş ölkələrdə universitetlərin maliyyələşdirilməsi əsasən ENDOWMENT (ianələr) fondu vasitəsilə həyata keçirilir.
Cədvəldən göründüyü kimi Universitetlərin bu fondlarının həcmi çox böyükdür. Ümumilikdə isə ABŞ universitetlərinin ümumi ENDOWMENT fondlarının həcmi 800 milyard dolları keçir, bu da Rusiya kimi dövlətin büdcəsindən bir neçə dəfə çoxdur. Bu universitetlərin idarəçilik təcrübəsini də bizim universitetlərə tətbiq etmək olar. Bu bütün sahələri, seçki, tədris, müstəqil qərar vermək muxtariyyəti, elmi dərəcə və elmi rütbələrin təqdimatı, elm xərclərinin ayrılması və istifadəsi qaydaları və s. istiqamətləri əhatə edə bilər.
Cədvəl 6. ABŞ universitetlərində top 10 universitetin ən böyük ENDOWMENT fondu
Universitetlər |
|
2021 maliyə ilinin sonuna ENDOWMENT fondu, milyard dollar |
|
|
$53.2 |
|
|
|
$42.3 |
|
|
|
$37.8 |
|
|
|
$37.0 |
|
|
5.Massaçusets Texnologiya İnstitutu y |
|
$27.4 |
|
|
$20.5 |
|
|
|
$18.4 |
|
|
|
$16.9 |
|
|
|
$16.8 |
|
|
|
$13.7 |
Rəqəmsallaşma şəraitində universitetlər əsas lokomotiv olmalıdır. Azərbaycanda isə əksinə, universitetlər təcrübənin arxasınca qaçır. Rəqəmsallaşma şəraitində bütün proseslər elmi idarəetmə sisteminə keçmişdir, hər bir virtual əməliyyat elmi sayılır. Bu zaman ilk növbədə kadrlar hazırlanmalı, bütün proseslərin elmi əsası işlənməlidir. Rəqəmsallaşmanı təmin edən və Qərb universitetlərində bir neçə onilliklər müddətində mütəxəssislər hazırlanan çoxsaylı elmlərin heç biri hələ Azərbaycan universitetlərinə çatmayıb. Hələ də universitetlərdə virtualın qapısını, kompüterin açıb-bağlanmasını bilməyən müəllimlər var. Bir neçə gün ərzində sadə kompüteri öyrənə bilməyən professor tələbəyə mürəkkəb proqramlar, data sayəns, neyron şəbəkələrindən nə öyrədə bilər? Pandemiyadan sonra dərslərin yenidən köhnə auditoriyalara qaytarılması iki addım geriyə dönüş etmək oldu. Bütün proses və əməliyyatların virtualda həyata keçirilməsi şəraitində tələbəni real təcrübədən, kompüterdən ayırıb Nikolay dövründən qalma yazı taxtalarına qaytarmaq nə dərəcədə məntiqə uyğundur?
Ölkədə rəqəmsallaşmanın 3-cü onilliyi gedən vaxtda bir dənə də olsa smart dərslik yoxdur, halbu ki, qərb universitetlərində demək olar ki, bütün sahələr üzrə smart dərsliklər geniş yayılmışdır, heç klassik dərsliklər də ya buraxılmır, ya da universitetlər tərəfindən alınmır. Universitetlərin ümumi maliyyələşdirilməsi çox aşağı səviyyədədir, həm də inflyasiyaya uyğun indeksasiya olunmur. Cəmiyyət təhsilə hər cür yatırım etməli olduğu halda təhsilə ayrılan cüzi maliyyəni inflyasiya vasitəsilə çeynəyir. Elm, xüsusilə, universitet elmi sıfırlanmış vəziyyətdədir. Elm və təhsil sahəsində 20-ci əsrin 50-60-cı illərinin səviyyəsinə enmişik. Problemlər olduqca çoxdur, geniş islahatlar proqramının həyata keçirilməsi vaxtıdır.
Saleh Məmmədov,
İqtisad elmləri doktoru, professor
Mia.az
Rəsmi Bakı: "Ermənistan hərbi təxribatlara və sui-istifadə hallarına son qoymalıdır"
Kamran Əliyev keçmiş Baş prokuroru evində təltif etdi - FOTOLAR
LAÇIN YOLUNDAKI AKSİYADAN 99-cu GÜN ÖTÜR
Ceyhun Bayramov Brüsselə gedib
Novruz bayramına start verilib
LAÇIN YOLUNDAKI AKSİYANIN 98-ci GÜNÜ: yol açıqdır
Azərbaycanda daha 48 nəfər koronavirusa yoluxub
XİN BƏYANAT YAYDI: "Azərbaycanın daxili işlərinə müdaxiləyə heç zaman imkan verilməyəcək"
Bakıda yağış, dağlıq rayonlarda qar yağacaq
Trampın "Dərin dövlət"lə Baydenə meydan oxuması başına bəla oldu: "Məni həbs edəcəklər"
Ağdamda traktor minaya düşdü, sürücü yaralandı - DİN açıqlama yaydı
Bakıda əməliyyat: “Salamat Ramil” saxlanıldı
Şirvan şəhərində Novruz bayramı qeyd olunub - FOTOLAR
LAÇIN YOLUNDAKI AKSİYANIN 97-ci GÜNÜ: etirazlar davam edir
Prezident və ailəsi Talış kəndində: "Bizə qarşı heç bir çirkin plan həyata keçməyəcək" - Ölkə başçısı Qarabağdan mühüm mesajlar verdi (Yenilənib)
Sabah hava necə olaacaq? - Proqnoz
Bu gün sizi nə gözləyir? - BÜRCLƏR
AK Partiyanın seçki düsturu: spiker dəyişir, Akar isə...
Ərdoğan finlandiyalı jurnalistə ayaqqabı hədiyyə edib
Azərbaycanda COVİD-19: daha 4 nəfər ölüb
Yolu kəsən lüt kişini bir yumruqla yerə sərdi - VİDEO/FOTO
Daha bir serialın oyunçuları evlənir
UFC yarışmasında heyrətamiz an: qadın döyüşçülər matçdan sonra sinələrini açdı (FOTOLAR)
Məşhur aktrisa şəxsi həyatına "burun soxanlar"ı hədələdi
Dursun Özbəkdən “Çempion masada müəyyənləşəcək” deyən "Fərənbağça"nın baş məşqçisinə cavab gecikmədi
PUTİNİN HƏBSİNƏ QƏRAR VERİLDİ - Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi hökmünü açıqladı, rəsmi Moskva operativ reaksiya verdi
Dənizdə paraşütlə üzən turist köpək balığının hücumuna məruz qalıb: "Ayağının ətini qoparıb..."
Sel bir andaca qadını və 12 yaşlı qızı ölümə belə sürüklədi - VİDEO
İlham Əliyev xalqı təbrik edib - Novruz bayramı ilə bağlı
LAÇIN YOLUNDAKI AKSİYANIN 96-cı GÜNÜ: Komitənin maşınları erməni ailələrini maneəsiz İrəvana aparır (Yenilənib)
"Yalı Çapkını"nın aktrisası yenə də yataq otağında - FOTOLAR
Azərbaycan millisinin heyəti açıqlandı
İSBAM sədri: "Burada narahatedici məqam daxildə siyasi ideoloji hazırlığın olmamasıdır"
Deputatlar Əli Əsədovun hesabatına "hə" deyib
Konfrans Liqası: 1/4 finalın püşkü atılıb
Milli Preventiv Qrupun üzvləri ermənii məhbuslarla görüşüb
“Muğanbank”ın filial müdirinə cinayət işi açılıb
Deputatdan yeni məmurlara etiraz: ""Sən keçmiş nazirlə, yaxud icra başçısı ilə işləmisən" bəhanəsi ilə kimisə vəzifədən çıxarmayın"
Prezident bu ölkə ilə Anlaşma Memorandumunu təsdiqləyib
İCRA BAŞÇISI VƏZİFƏDƏN ÇIXARILDI - Sərəncam